1. Tendenca e Rritjes së Importeve të Qumështit

Sipas të dhënave të Doganave, importet e qumështit në Shqipëri u rritën me 23% në vitin 2024, duke arritur në 22.8 milionë litra. Ky trend pritet të vazhdojë edhe në vitin 2025, pasi përpunuesit e qumështit kanë planifikuar të importojnë lëndë të parë gjatë muajve të verës, kur furnizimi vendas bie.

Rritja e importeve është pasojë e kostove më të larta të prodhimit vendas dhe konkurrencës nga furnizuesit rajonalë e evropianë, të cilët ofrojnë qumësht më të lirë, edhe pas përfshirjes së transportit dhe taksave.

2. Kostoja e lartë e prodhimit vendas

Një nga arsyet kryesore që nxit importet është çmimi më i lartë i qumështit të prodhuar në vend. Sipas të dhënave:
• Çmimi i qumështit në fermat e mëdha vendase është 66 lekë/litër, ndërsa në fermat e vogla është 60 lekë/litër (pa TVSH).
• Çmimi i qumështit të importuar, përfshirë transportin dhe taksat, është 55 lekë/litër, duke e bërë atë më të lirë me rreth 5-11 lekë për litër sesa prodhimi vendas.
• Mungesa e subvencioneve për prodhuesit vendas thellon këtë diferencë, duke e bërë qumështin e rajonit më konkurrues.

3. Kriza e fermerëve dhe efektet e çmimeve të lëndëve ushqyese

Fermerët vendas po përballen me shtim të ndjeshëm të kostove të prodhimit për shkak të rritjes së çmimeve të lëndëve ushqyese:
• Misri: +26% (nga 27 lekë/kg në 34 lekë/kg)
• Himet: +24% (nga 22 lekë/kg në 29 lekë/kg)
• Elbi: +32% (nga 25 lekë/kg në 33 lekë/kg)
• Jonxha: +40% deri +60% (nga 500 lekë/dengu në 700-800 lekë/dengu)

Rritja e kostove të ushqimit për bagëtitë e vështirëson ruajtjen e krerëve në ferma, duke bërë që shumë fermerë të konsiderojnë reduktimin e numrit të gjedhëve. Kjo mund të çojë në një ulje të prodhimit vendas të qumështit në vitet e ardhshme dhe të rrisë më tej varësinë nga importet.

4. Efektet në tregun e qumështit dhe perspektiva për 2025

Përpunuesit e qumështit nuk pritet të rrisin çmimin e grumbullimit për fermerët, pavarësisht rritjes së kostove, për shkak të uljes së kërkesës në treg. Kjo mund të përkeqësojë situatën për fermerët e vegjël, duke rritur rrezikun e falimentimit të tyre.

Në afatin e mesëm dhe të gjatë, nëse nuk ndërmerren masa mbështetëse, tendenca e zhvendosjes së tregut drejt importit do të vazhdojë, duke e bërë Shqipërinë gjithnjë e më të varur nga furnizimi i jashtëm për këtë produkt bazë.

Për të mbrojtur prodhimin vendas dhe për të siguruar që fermerët shqiptarë të mbeten konkurrues, nevojiten masa si:

• Rritja e subvencioneve për qumështin e prodhuar në vend, duke e bërë atë më konkurrues me çmimet e rajonit.
• Mbështetje për blerjen e lëndëve ushqyese, duke ulur barrën e kostove për blegtorët.
• Përmirësimi i infrastrukturës së grumbullimit dhe ruajtjes, në mënyrë që të reduktohen humbjet dhe të optimizohen kostot e transportit.
• Politika tregtare mbrojtëse për të shmangur konkurrencën e pabarabartë nga importet më të lira.

Nëse këto masa nuk ndërmerren, blegtoria shqiptare rrezikon tkurrjen e mëtejshme, ndërsa tregu vendas do të mbetet gjithnjë e më i dominuar nga produktet e importuara.