Proceset e prokurimit publik janë një mekanizëm kyç për zhvillimin e infrastrukturës dhe investimeve publike në nivel vendor dhe kombëtar. Megjithatë, rasti i fundit i tenderit për rehabilitimin e rrugëve të fshatrave në zonën e Kardhiqit dhe Lunxherisë ngre pikëpyetje serioze mbi transparencën, konkurencën dhe menaxhimin e fondeve publike nga Bashkia Gjirokastër.
1. Procedura dhe problematikat e identifikuara në tender
Bazuar në të dhënat e Agjencisë së Prokurimit Publik (APP) dhe Open Data Albania, ky tender ka kaluar në disa faza problematike, të cilat ngrenë dyshime për mungesë konkurrence dhe favorizim të operatorëve të caktuar.
• Shtyrja dhe Anulimi Fillestar: Tenderi u shpall fillimisht më 6 shtator 2024, por u anulua më 26 shtator me pretendimin se “nuk kishte ofertë të përshtatshme”. Kjo shpesh përdoret si një metodë për të orientuar tenderin drejt një fituesi të paracaktuar.
• Rishpallja dhe Manipulimi i Konkurrencës: Pas rishpalljes më 6 nëntor 2024, procedura e ndjekur eliminon të gjitha ofertat konkurruese me vlerë më të ulët, duke i hapur rrugën kompanisë EUROBETON SHPK, e cila ofroi një çmim më të lartë.
• Skualifikimi i Operatorëve Konkurrentë: Tenderi u zhvillua me 6 kompani pjesëmarrëse, por të gjitha ofertat më të ulëta u skualifikuan për arsye që, sipas standardeve të prokurimit publik, mund të ishin rregulluar brenda afateve. Kjo sjellje sugjeron një prirje të qartë për të favorizuar një kompani të caktuar, duke e bërë procesin jo konkurrues.
• Kompania e Favorizuar dhe Historia e Fitimeve nga Tenderat Publikë: EUROBETON SHPK, e lidhur me Isuf Meçin, ka fituar disa tendera të rëndësishëm të prokurimeve në Gjirokastër, duke ngritur dyshime për një model kontraktor të privilegjuar nga kryebashkiaku Flamur Golemi.
2. Oferta të fituesit më e larta
Një aspekt shqetësues është fakti që EUROBETON SHPK fitoi tenderin me një ofertë më të lartë se të gjithë operatorët e tjerë. Kjo sjell një humbje të fondeve publike, pasi:
• RSM COMPANY SHPK & DESARET COMPANY SHPK ofroi 19.47 milionë lekë pa TVSH.
• NIKA SHPK ofroi 19.85 milionë lekë pa TVSH.
• TEA-D SHPK & COGREN SHPK ofruan 20.86 milionë lekë pa TVSH.
• EUROBETON SHPK fitoi me 21.75 milionë lekë, një shumë më e lartë se operatorët e tjerë, ndonëse oferta më e lirë mund të kursente rreth 2.3 milionë lekë nga fondi publik.
Një qasje racionale e administratës publike do të kishte qenë të zgjidhte ofertën më të ulët për të optimizuar kostot dhe për të mos rënduar buxhetin e bashkisë.
3. Cili është ndikimi i këtij tenderi për komunitetin lokal?
Një tjetër shqetësim i madh është cilësia e investimit dhe ndikimi i tij afatgjatë për komunitetin. Nga dokumentacioni i projektit rezulton se:
• Segmentet rrugore që do të rehabilitohen janë të gjatë 500 metra deri në 1 kilometër dhe të gjera vetëm 2.5 metra.
• Materialet e përdorura janë kryesisht çakëll dhe bordura betoni, pa përfshirë asfaltimin e plotë të rrugëve.
• Punimet do të zgjasin 6 muaj, duke përkuar me periudhën parazgjedhore, gjë që mund të nënkuptojë një investim të përkohshëm për efekte elektorale, më shumë sesa një zgjidhje e qëndrueshme për banorët.
4. Një skemë e përsëritur e favorizimit?
Ky nuk është rasti i parë që EUROBETON SHPK dhe Isuf Meçi përfitojnë nga tenderat e Bashkisë Gjirokastër. Në dhjetor 2022, e njëjta kompani fitoi një tjetër tender për rikonstruksionin e rrugës Zhulat-Gjirokastër, me një fond të prokuruar prej 48.56 milionë lekësh. Edhe atëherë:
• 7 kompani pjesëmarrëse u skualifikuan.
• Oferta fituese ishte më e larta dhe nuk kishte konkurrencë të vërtetë.
• Një kompani paraqiti ofertë fiktive prej zero lekësh, një praktikë e dyshimtë për të justifikuar mungesën e konkurrencës.
Ky model sugjeron një skemë të mirëorganizuar të shpërndarjes së fondeve publike, ku tenderat shpallen, anulohen dhe rishpallen derisa të sigurohet që kompania e preferuar të jetë fituesja.
5. A ka shkelje ligjore?
Bazuar në standardet e Ligjit për Prokurimet Publike në Shqipëri dhe raportet e Open Data Albania, ka disa shkelje të mundshme:
• Mungesa e konkurrencës dhe eliminimi i operatorëve më të lirë – një praktikë që bie ndesh me frymën e prokurimeve transparente.
• Manipulimi i procesit për të përshtatur fituesin – duke përjashtuar oferta më të lira për arsye të paqarta.
• Mungesa e një auditimi të pavarur për justifikimin e skualifikimeve.
Në këtë rast, institucionet mbikëqyrëse si Agjencia e Prokurimeve Publike (APP) dhe Kontrolli i Lartë i Shtetit (KLSH) duhet të ndërhyjnë për të hetuar procedurat dhe për të verifikuar nëse ka pasur abuzime me fondet publike.
Ky rast tregon një mungesë të thellë të transparencës dhe konkurrencës në prokurimet publike në Bashkinë Gjirokastër. Disa hapa që mund të merren për të shmangur raste të tilla në të ardhmen përfshijnë:
• Mbikëqyrje më të rreptë nga institucionet qendrore, duke garantuar një proces të drejtë dhe konkurrues.
• Përfshirja e një auditimi të pavarur për të analizuar vendimet e skualifikimit të operatorëve.
• Vendosja e standardeve më të rrepta për tenderët e infrastrukturës, duke siguruar që projektet të kenë qëndrueshmëri afatgjatë dhe të mos jenë thjesht investime elektorale.
Rreziku është që fondet publike të vazhdojnë të shkojnë në duart e një grushti biznesmenësh të lidhur politikisht, ndërsa komunitetet vendore vazhdojnë të marrin shërbime të nivelit të ulët dhe investime të pamjaftueshme për nevojat e tyre.
