Albert Mero
Arrestimi i kryebashkiakut të Tiranës, Erion Veliaj, më 10 shkurt, për korrupsion dhe pastrim parash ishte një goditje e fortë për Partinë Socialiste dhe veçanërisht për Edi Ramën. Ishte një sinjal që drejtësia e re, ajo që ai vetë e promovoi si një revolucion historik, po shtrihej edhe mbi pushtetin e tij. Por ky zhvillim në Shqipëri ka një paralelizëm të fortë me Turqinë, ku kryetari i bashkisë së Stambollit, Ekrem İmamoğlu, u përball me ndëshkimin e pushtetit autoritar të Recep Tayyip Erdoğanit.
Nga Tirana në Stamboll: Si e përdorin liderët autokratë drejtësinë për të mbrojtur veten?
Erdogan dhe Rama kanë ndjekur një rrugë të ngjashme në konsolidimin e pushtetit të tyre. Të dy nisën si reformatorë, duke premtuar zhvillim ekonomik dhe ndryshime të mëdha, por përfunduan duke ndërtuar një regjim ku drejtësia dhe institucionet u shndërruan në mjete për të mbrojtur pushtetin e tyre.
Në Turqi, Ekrem İmamoğlu, një rival i fortë i Erdoganit, u godit me një vendim gjykate që e dënoi me dy vite e shtatë muaj burg dhe ndalim politik për “fyerje të zyrtarëve publikë”. E vërteta ishte e qartë: İmamoğlu kishte fituar dy herë kundër kandidatit të Erdoganit në zgjedhjet për kryetar të bashkisë së Stambollit dhe duhej ndaluar me çdo kusht. Duke përdorur gjyqësorin e kontrolluar, Erdogan tentoi ta nxjerrë jashtë loje rivalin e tij politik, njësoj siç kishte bërë më parë me liderët e tjerë të opozitës turke.
Nga ana tjetër, në Shqipëri, Edi Rama e përdori drejtësinë dhe një oficer të larte të FBI dhe ambasadoren amerikane për të eleminuar opozitën. Goditi të gjithë rivalët politikë me forcën e pushteteve dhe gjoja reformën në drejtësi.
Por kur SPAK-u, po lëvizte jo sipas interesave të tij dhe kishte nisur të godiste njerëz nga radhët e tij, si një lider autoritar në panik, Rama fillimisht e sulmoi drejtësinë, por kur kuptoi se nuk e ndalonte dot, ndryshoi taktikë: tentoi ta përvetësonte atë.
Në Turqi, Erdogan kontrollon totalisht drejtësinë dhe e përdor atë për të burgosur kundërshtarët politikë. Në Shqipëri, Rama po përpiqet të bëjë të njëjtën gjë: të kontrollojë drejtësinë, por kur kjo nuk i bindet, ai përpiqet ta manipulojë opinionin publik duke u shtirur si një lider që e mbështet atë.
Largimi i një figure për të shpëtuar pushtetin
Në të dy rastet – në Shqipëri dhe në Turqi – kemi të njëjtën metodë: eliminimin e figurave të forta për të ruajtur pushtetin. Nëse në Turqi Erdogan synon të asgjësojë İmamoğlun për të shmangur një kundërshtar në zgjedhjet presidenciale, në Shqipëri Rama përdor arrestimin e Veliajt për t’u distancuar nga korrupsioni që ka shpërthyer në radhët e qeverisë së tij.
Rama nuk e mbrojti hapur Veliajn, sepse e kuptoi që kjo do të rriste pakënaqësinë popullore dhe do ta ekspozonte më shumë si një lider që mbron korrupsionin. Në vend të kësaj, ai bëri një lojë tjetër: e la Veliajn të digjej për të mbrojtur veten. Kjo është një taktikë klasike e liderëve autokratë, të cilët, kur ndihen të rrezikuar, nuk kanë problem të flijojnë bashkëpunëtorët e tyre më të ngushtë për të shpëtuar veten.
Erdogan dhe Rama: Një rrugë, një model
Nëse shohim qeverisjen e Ramës dhe atë të Erdoganit, do të shohim shumë ngjashmëri:
1. Kapja e institucioneve – Ashtu si Erdogan ka kontrolluar gjykatat, mediat dhe biznesin, Rama ka ndërtuar një sistem ku kontrollon pothuajse gjithçka: nga mediat kryesore tek institucionet publike dhe tenderat shtetërorë.
2. Përdorimi i drejtësisë për qëllime politike – Erdogan burgos rivalët e tij politikë me procese të montuara, ndërsa Rama, kur nuk mund ta kontrollojë dot drejtësinë, përpiqet ta manipulojë atë duke ndryshuar narrativën publike.
3. Shkatërrimi i opozitës – Erdogan ka futur në burg liderin e opozitës, Selahattin Demirtaş, dhe ka ndaluar İmamoğlun të kandidojë. Rama, nga ana tjetër, ka përdorur të gjitha mjetet për të shkatërruar opozitën shqiptare: ka ndihmuar në përçarjen e PD-së, ka përdorur parlamentin për të ndaluar kandidatura të padëshiruara dhe ka forcuar kontrollin mbi institucionet elektorale.
4. Kultivimi i një imazhi të liderit të pagabueshëm – Erdogan është lideri i pakundërshtueshëm i Turqisë, një figurë që kërkon adhurim të plotë. Rama ka ndërtuar të njëjtin kult personaliteti: asnjë zyrtar socialist nuk guxon ta sfidojë dhe ai vetë sillet si një njeri i paprekshëm.
Rama po luan një lojë të rrezikshme, njësoj si Erdogan. Ai e kupton që drejtësia ka dalë jashtë kontrollit të tij dhe se po godet gjithnjë e më afër rrethit të tij të ngushtë. Duke lënë Veliajn të sakrifikohet, ai përpiqet të shpëtojë veten dhe të mbajë pushtetin.
Por historia ka treguar se, herët apo vonë, edhe liderët autokratë bien. Erdogan ka nisur të humbasë mbështetjen, dhe nëse SPAK vazhdon të ndjekë provat dhe jo interesat politike, atëherë edhe Rama do të përballet me të njëjtin fat.
Drejtësia e vërtetë nuk do të jetë kur një kryebashkiak bie, por kur e gjithë skema e pushtetit të korruptuar të shembet. Dhe atëherë do të kuptojmë se Veliaj ishte thjesht një gur i vogël sakrifice në lojën e madhe të mbijetesës politike të Edi Ramës.
