Zyrtarët amerikanë do të takohen me negociatorët nga Ukraina dhe nga Rusia në Arabinë Saudite për të diskutuar detajet e një armëpushimi të propozuar 30-ditor për goditjet në infrastrukturën energjetike, si dhe një marrëveshje afatgjatë paqeje.
Negociatorët rusë dhe ukrainas nuk do të jenë në të njëjtën dhomë. Zyrtarët e dërguar nga Kievi do të takojnë ekipin amerikan në Riad të dielën mbrëma. Kjo do të pasohet nga bisedimet të hënën midis negociatorëve rusë dhe amerikanë.
Presidenti i SHBA, Donald Trump foli javën e kaluar me presidentin rus Vladimir Putin dhe presidentin ukrainas. Volodymyr Zelensky për të nxitur përpjekjet e tij për t’i dhënë fund luftës trevjeçare në Ukrainë .
Këtu janë disa nga çështjet që Rusia, SHBA dhe Ukraina po diskutojnë:
–Përfundimi i sulmeve në infrastrukturën energjike
Putin dhe Trump ranë dakord javën e kaluar “që lëvizja drejt paqes do të fillojë” me një pauzë 30-ditore në sulmet ndaj objekteve energjetike ruse dhe ukrainase, sipas Shtëpisë së Bardhë.
Ai armëpushim i përcaktuar ngushtë u vu në dyshim shpejt, me Moskën që tha se Ukraina goditi një depo nafte në Rusinë jugore, ndërsa Kievi tha se Rusia kishte goditur spitalet dhe shtëpitë dhe kishte ndërprerë energjinë në disa hekurudha.
Zelensky tha se Kievi do të hartojë një listë të objekteve që mund t’i nënshtrohen armëpushimit të pjesshëm. Kjo listë mund të përfshijë jo vetëm energjinë, por edhe infrastrukturën hekurudhore dhe portuale, tha ai.
Një moratorium mbi sulmet e infrastrukturës energjetike mund të favorizojë Moskën më shumë se Kievin, duke qenë se do të pengonte Ukrainën të kryente sulme me rreze të gjatë në objektet e naftës ruse, një mënyrë kyçe që ajo i ka shkaktuar dhimbje armikut të saj.
–Centralet Bërthamore
Një deklaratë e SHBA tha se Trump kishte sugjeruar në telefonatën e tij me Zelenskyn se SHBA mund të ndihmonte në drejtimin, dhe ndoshta të zotërojë, termocentralet bërthamore të Ukrainës dhe infrastrukturën energjetike.
Zelenskiy tha se ai dhe Trump diskutuan objektin e pushtuar nga Rusia në Zaporizhzhia në Ukrainë, centrali më i madh bërthamor në Evropë. Rusia dhe Ukraina kanë akuzuar njëra-tjetrën se me veprimet e tyre rrezikojnë një aksident në uzinë.
Zelenskiy tha se Kievi do të ishte i gatshëm të diskutonte përfshirjen e SHBA në modernizimin e uzinës nëse do t’i kthehej Ukrainës. Ukraina do të përfitonte në afat të gjatë nga rifitimi i kontrollit të objektit, i cili gjeneroi 20% të të gjithë prodhimit të saj të energjisë para luftës.
Megjithatë, Zelenskiy ka paralajmëruar se do të duheshin dy vjet e gjysmë për ta vendosur fabrikën në punë për shkak të sfidave të shumta teknike me të cilat përballet. Burime të industrisë thonë se do të duheshin gjithashtu shuma të mëdha investimesh.
–Transporti në Detin e Zi
Putin, tha se Kremlini, ishte “përgjigjur në mënyrë konstruktive” ndaj një nisme të Trump për mbrojtjen e anijeve në Detin e Zi dhe ata ranë dakord të fillonin negociatat për këtë.
Turqia dhe Kombet e Bashkuara ndihmuan në ndërmjetësimin e të ashtuquajturës Iniciativa e drithit të Detit të Zi, një marrëveshje e arritur në korrik 2022 që lejoi eksportin e sigurt të afro 33 milionë tonë metrikë grurë ukrainas përtej Detit të Zi, pavarësisht luftës.
Rusia u tërhoq nga marrëveshja pas një viti, duke u ankuar se eksportet e saj të ushqimit dhe plehrave u përballën me pengesa serioze.
Perspektiva globale e mallrave të Bankës Botërore nga prilli 2024 thotë se pavarësisht nga rreziqet e transportit në Detin e Zi, si Rusia ashtu edhe Ukraina po dërgonin grurë në tregjet globale pa probleme të mëdha. Ai tha gjithashtu se kolapsi i Iniciativës së drithit të Detit të Zi pati një ndikim minimal.
–Shkëmbimi i të burgosurve
Rusia dhe Ukraina shkëmbyen 175 robër lufte secila, thanë të dyja palët të mërkurën dhe Rusia dorëzoi 22 të burgosur ukrainas të plagosur rëndë, në atë që ministria ruse e mbrojtjes e quajti një gjest vullneti të mirë. Zelensky e përshkroi shkëmbimin si një nga më të mëdhenjtë e këtij lloji dhe tha se 22 ukrainasit ishin luftëtarë të plagosur rëndë dhe ata që Rusia i persekutoi për krime të sajuara.
–Anëtarësimi në NATO
Putin ka thënë se dëshiron që Ukraina të heqë zyrtarisht ambiciet e saj për t’u anëtarësuar në NATO. Ukraina e përcakton anëtarësimin në NATO si një objektiv në kushtetutën e saj dhe thotë se anëtarësimi në bllok do të ishte forma më e mirë dhe më efektive e garancisë së sigurisë që mund të marrë si pjesë e një marrëveshjeje paqeje.
Muajin e kaluar, John Coale, zëvendës i dërguari i Trump për Ukrainën, tha se Shtetet e Bashkuara nuk e kishin përjashtuar anëtarësimin e mundshëm në NATO për Ukrainën – ose një kthim të negociuar në kufijtë e saj të para 2014 – duke kundërshtuar komentet e bëra një ditë më parë nga Sekretari amerikan i Mbrojtjes Pete Hegseth.
Hegseth u kishte thënë aleatëve ushtarakë të Ukrainës në Bruksel se kthimi në kufijtë e Ukrainës para vitit 2014 ishte jorealist dhe se SHBA nuk e shihnin anëtarësimin në NATO për Kievin si pjesë të një zgjidhjeje për luftën, duke shkaktuar shqetësim se SHBA kishte bërë lëshime edhe para fillimit të bisedimeve.
Trump ka thënë se nuk beson se Rusia do ta “lejojë” anëtarësimin e Ukrainës në NATO. Trump fajësoi paraardhësin e tij Joe Biden për shtyrjen e kësaj ideje, megjithëse ajo u mbështet për herë të parë nga presidenti republikan George W. Bush në 2008.
-Siguria e Ukrainës pas luftës
Me anëtarësimin në NATO jo një perspektivë të menjëhershme, Ukraina po kërkon garanci të përfshira në çdo marrëveshje paqeje për sigurinë e saj afatgjatë – por kjo e vë atë në kundërshtim me atë që dëshiron Kremlini nga një marrëveshje. Kievi dhe mbështetësit e tij në Evropë bien dakord se çelësi i sigurisë së tij është një ushtri e fortë dhe e papenguar ukrainase. Moska ndërkohë ka thënë se një kusht për një marrëveshje paqeje është reduktimi i ushtrisë së Ukrainës.
Britania dhe Franca po ndjekin një plan për të krijuar një forcë parandaluese të trupave, anijeve dhe avionëve të huaj që do të bazoheshin në ose rreth Ukrainës pas nënshkrimit të një marrëveshjeje paqeje. Detajet se si do të funksionojë forca dhe kush do të kontribuojë janë ende të paqarta. Por disa zyrtarë rusë kanë thënë se nuk mund të pranojnë një forcë të tillë.
–Sanksionet perëndimore dhe zgjedhjet
Putin ka thënë se dëshiron që sanksionet perëndimore të lehtësohen dhe zgjedhjet presidenciale të mbahen në Ukrainë.
Kievi nuk ka mbajtur asnjë zgjedhje që nga viti 2019 për shkak të ligjit ushtarak të kohës së luftës, i cili ndalon mbajtjen e zgjedhjeve. Zyrtarët ukrainas thonë gjithashtu se mbajtja e zgjedhjeve gjatë luftës do të ishte e pamundur në praktikë. Zyrtarët ukrainas thonë se ata janë një komb sovran dhe nuk është vendimi i Moskës të diktojë kur ata të mbajnë zgjedhjet e tyre.
Shtetet e Bashkuara drejtuan përpjekjet e gjera të sanksioneve kundër Rusisë nën Biden. Hapat përfshijnë masa që synojnë kufizimin e të ardhurave të saj nga nafta dhe gazi, duke përfshirë një kufi prej 60 dollarë për fuçi në eksportet e naftës të Rusisë.
Që kur Trump u kthye në pushtet në janar, duke u zotuar për të arritur paqen në Ukrainë, burime i thanë Reutersit se administrata e tij ka studiuar mënyrat se si mund të lehtësojë sanksionet nëse Moska pranon t’i japë fund luftës. Megjithatë, këtë muaj Trump ka ngritur gjithashtu mundësinë e vendosjes së kufizimeve dhe tarifave bankare në shkallë të gjerë ndaj Rusisë derisa të arrihet paqja.
-Territori i mbajtur nga Rusia
Rusia dëshiron të kontrollojë tërësinë e katër rajoneve lindore të Ukrainës që i ka pretenduar si të sajat, plus gadishullin e Krimesë të cilin e kapi dhe e aneksoi në vitin 2014. E përditshmja ruse Kommersant citoi burime të paidentifikuara që morën pjesë në një ngjarje private biznesi me Putinin të martën duke thënë se ai dëshiron që SHBA të njohë zyrtarisht katër rajonet – Luhansk, Donetsk, Zaporizhzhia dhe Kherson – si pjesë e Rusisë së bashku me Krimenë.
Ukraina thotë se tashmë e njeh se nuk mund të rimarrë me forcë një pjesë të territorit të okupuar ukrainas dhe se do të duhet të kthehet diplomatikisht me kalimin e kohës. Megjithatë, Kievi thotë se nuk do ta njohë kurrë sovranitetin rus mbi territorin ukrainas.
Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i Trump, Mike Waltz u pyet të dielën nëse SHBA do të pranonte një marrëveshje paqeje në të cilën Rusia lejohej të mbante territorin ukrainas. Ai u përgjigj: “Ne duhet të pyesim veten, a është në interesin tonë kombëtar? A është realist? … A do të dëbojmë çdo rus nga çdo pëllëmbë e tokës ukrainase?”
–Burimet natyrore të Ukrainës
Kievi dhe Uashingtoni kanë diskutuar një marrëveshje sipas së cilës Shtetet e Bashkuara do të merrnin një kthim financiar nga zhvillimi i burimeve natyrore të Ukrainës, veçanërisht tokës të rralla të përdorura për prodhimin e pajisjeve elektronike.
Përpjekjet për të nënshkruar marrëveshjen u penguan pas një takimi katastrofik në Shtëpinë e Bardhë midis Trump dhe Zelenskiy në fund të muajit të kaluar. Trump tha më 21 mars një marrëveshje për tokat e rralla do të nënshkruhet shumë shpejt.
Përtej kësaj marrëveshjeje, infrastruktura e gazit të Ukrainës mund të jetë me interes për Shtëpinë e Bardhë. Ukraina ka kapacitetin e tretë më të madh në botë të depozitimit të gazit nëntokësor. Ai përfundimisht mund të importojë gaz natyror të lëngshëm nga Shtetet e Bashkuara, ta ruajë atë dhe më pas ta dërgojë në perëndim në vendet evropiane të cilat kërkojnë alternativa ndaj gazit natyror rus./ “Reuters”
