Kriza energjetike e viteve 2021-2022 shërbeu si një kambanë alarmi për të gjithë Evropën, përfshirë edhe Shqipërinë, që u përball me një barrë të rëndë financiare prej qindra milionë eurosh për importin e energjisë. Ndërkohë që shumë vende intensifikuan përpjekjet për të diversifikuar burimet e tyre dhe për të forcuar sigurinë energjetike, Shqipëria duket se ka mbetur e bllokuar në burokraci dhe mungesë vizioni.
Një raport tronditës
Raporti i fundit i Sekretariatit të Komunitetit të Energjisë për vendet e Ballkanit Perëndimor paraqet një tablo alarmante për Shqipërinë. Sipas këtij raporti, treguesi i sigurisë energjetike për vendin tonë është vetëm 8% për elektricitetin, duke zbuluar një boshllëk të theksuar në planifikimin dhe zbatimin e masave emergjente. Shqipëria nuk ka arritur të transpozonte rregulloret kryesore të BE-së mbi gatishmërinë ndaj rrezikut, nuk ka caktuar autoritetin kompetent dhe nuk ka dorëzuar as dokumentet bazë të kërkuara nga traktatet ndërkombëtare.
Kosto e lartë e neglizhencës
Shqipëria ka dështuar të zhvillojë një plan emergjence për menaxhimin e krizave energjetike, një detyrë e kërkuar prej kohësh nga BE. Rregullorja e detyrueshme për të adresuar situatat e rrezikut mbetet e patranspozuar dhe një deklaratë e sigurisë për furnizimin me energji elektrike nuk është dorëzuar ende. Me gjendjen e jashtëzakonshme të furnizimit që u ndërpre në vitin 2024, Shqipëria duket e papërgatitur për t’u përballur me krizat e ardhshme.
Një përjashtim i pjesshëm: Siguria e furnizimit me gaz
Në të kundërt, përpjekjet për rregullimin e furnizimit me gaz tregojnë një rezultat më të kënaqshëm me një realizim prej 73%. Kjo vjen si pasojë e ndryshimeve në Ligjin e Gazit në vitin 2021, që përfshijnë aspekte të sigurisë së furnizimit sipas standardeve të BE-së. Megjithatë, ky përmirësim i kufizuar nuk arrin të kompensojë dështimet në sektorët e tjerë.
Rezervat e naftës, një histori dështimesh të përsëritura
Problemi i rezervave të naftës është një tjetër plagë për sigurinë energjetike të Shqipërisë. Me një realizim vetëm 28%, vendi mbetet larg standardeve të kërkuara nga BE. Ligji aktual për ruajtjen e rezervave daton që nga viti 1999, dhe përpjekjet për ta përmirësuar kanë dështuar vazhdimisht. Draftet për krijimin e një sistemi të ri të rezervave mbeten të paprovuara ose të parealizuara, duke lënë Shqipërinë të pambrojtur ndaj goditjeve në tregun global të naftës.
Kostoja e dështimit institucional
Mungesa e progresit nuk është vetëm teknike, por edhe politike. Shqipëria ka mbetur mbrapa në plotësimin e detyrimeve të saj ndërkombëtare, duke mos dorëzuar pyetësorin e kërkuar për importin mujor të naftës dhe duke vazhduar të operojë me një kuadër ligjor të papajtueshëm. Këto dështime janë dëshmi e mungesës së një vizioni afatgjatë dhe të një vendosmërie për të përmbushur standardet evropiane.
Një thirrje për veprim
Në një kohë kur siguria energjetike është një nga shtyllat kryesore të stabilitetit ekonomik dhe politik, Shqipëria nuk mund të vazhdojë të operojë në një mënyrë kaq të papërgjegjshme. Qeveria duhet të marrë masa të menjëhershme për të transpozuar rregulloret e BE-së, për të caktuar autoritete kompetente dhe për të hartuar plane konkrete të emergjencës. Çdo vonesë e mëtejshme jo vetëm që rrezikon ekonominë kombëtare, por edhe cenon sigurinë e qytetarëve dhe besueshmërinë e vendit në arenën ndërkombëtare.
Dështimet e deritanishme janë një kambanë alarmi që nuk mund të injorohet më. Shqipëria duhet të zgjohet nga letargjia e saj burokratike dhe të angazhohet seriozisht për të siguruar një të ardhme energjetike më të qëndrueshme.
