Projekti Marina Durrës dhe paralelet me Budapestin: Çfarë mund të mësojmë nga përvoja hungareze?

Budapesti ka përjashtuar nga një projekt madhor kompaninë e njohur Eagle Hills, të drejtuar nga biznesmeni me bazë në Emiratet e Bashkuara Arabe, Mohamed Alabbar, e cila aktualisht po zhvillon projektin Marina Durrës në Shqipëri, një investim prej 2 miliardë dollarësh në një sipërfaqe prej 136 hektarësh. Në Shqipëri, ky projekt u prezantua nga kryeministri Edi Rama si një mundësi që nuk mund të refuzohej.

Në Budapest, Eagle Hills ishte parashikuar të ndërtonte një kompleks ambicioz në një sipërfaqe prej 85 hektarësh, me një investim prej 12 miliardë euro. Projekti, fillimisht i quajtur Mini-Dubai, dhe më pas Grand Budapest, përfshinte ndërtimin e rrokaqiejve deri në 500 metra lartësi, apartamente luksoze dhe madje edhe një xhami. Megjithatë, pas një marrëveshjeje paraprake me qeverinë hungareze, projekti u anulua, pas një reagimi të ashpër nga opozita dhe kryebashkiaku i Budapestit Gergely Karacsony, i cili argumentoi se prona i përkiste qytetit dhe jo shtetit.

Në kontratë, Eagle Hills mori sipërfaqen për 130 milionë euro me të drejtën e pagesës deri në vitin 2039, ndërsa shteti hungarez u angazhua për të investuar 800 milionë euro në infrastrukturë përreth zonës. Megjithëse projekti konsiderohej strategjik dhe me interes kombëtar, ai u përball me kundërshtime të ashpra nga shoqëria civile, opozita dhe qytetarët e Budapestit.

Paralele me Marina Durrës

Situata e Budapestit ka ngjashmëri të dukshme me zhvillimin e portit të Durrësit. Në të dyja rastet:
• Mungesa e një tenderi ndërkombëtar dhe përzgjedhja direkte e investitorit.
• Lehtësira të konsiderueshme administrative dhe procedurale për investitorin.
• Shpallja e projektit si strategjik, duke e trajtuar me prioritet absolut nga qeveria.
• Reagime nga opozita dhe grupe të interesit që kundërshtojnë mënyrën e përzgjedhjes së investitorit dhe ndikimin e madh urban.

Ndryshe nga Shqipëria, ku qeveria ka mbështetur pa lëkundje projektin e Marina Durrës, qeveria e Viktor Orban u tërhoq nga projekti Grand Budapest për shkak të presionit të fortë publik dhe politik, vetëm një vit para zgjedhjeve. Opozita e konsideroi anulimin e projektit si një fitore të madhe për qytetin dhe të ardhmen e tij, duke theksuar transparencën dhe përfshirjen e qytetarëve në vendimmarrje.

Në Budapest, kryebashkiaku Karacsony dhe udhëheqësi i opozitës Peter Magyar bënë thirrje për mobilizim publik, ndërsa organizuan edhe protesta masive, të cilat përfundimisht detyruan qeverinë të tërhiqej.

Mësimet për Shqipërinë
Rasti i Budapestit tregon se përfshirja e qytetarëve, transparenca dhe balanca mes zhvillimit urban dhe ruajtjes së interesave publike janë thelbësore për suksesin e projekteve madhore. Marina Durrës mbetet një projekt me potencial të madh ekonomik, por që kërkon kujdes për të siguruar përfitime reale për qytetarët dhe për të shmangur të njëjtat sfida që çuan në anulimin e projektit në Hungari.