Landi Çela

Në shkurt të vitit 2021, me shumë bujë e premtime madhështore, qeveria shqiptare njoftoi nisjen e një prej projekteve më të rëndësishme të transportit në vend: rehabilitimi i linjës hekurudhore Tiranë-Durrës, bashkë me një segment të ri drejt Rinasit. Sipas kontratës së nënshkruar, ky projekt duhej të përfundonte brenda 30 muajsh dhe të kushtonte 69.6 milionë euro. Sot, pas katër vitesh, hekurudha nuk është ende funksionale, ndërkohë që kostot e saj janë rritur me një shifër alarmante prej 63%, duke arritur në 110 milionë euro.

Ky është një tjetër shembull i premtimeve të pambajtura, keqmenaxhimit të fondeve publike dhe mungesës së llogaridhënies për projektet madhore që financohen me paratë e taksapaguesve shqiptarë dhe kreditë e huaja.

Si u frynë kostot nga 69.6 në 110 milionë Euro?

Duke analizuar arsyet e rritjes së paprecedentë të kostove, del qartë se ky projekt është shndërruar në një skemë të zakonshme të mbifaturimeve dhe vonesave të pajustifikueshme:

1. Restaurimi i stacioneve – 10.5 milionë euro shtesë

Sipas këshilltarit të Hekurudhës Shqiptare, Leonard Jani, një shumë shtesë prej 10.5 milionë eurosh është dedikuar rikonstruksionit të stacioneve. Por kjo nevojë nuk ishte parashikuar në projektin fillestar? A po paguajnë shqiptarët për një projekt të planifikuar keq që nga fillimi?

2. Rritja e çmimeve – 29 milionë euro shtesë

Sipas autoriteteve, rritja e çmimeve të materialeve si shinat, traversat dhe sinjalizimi solli një shtesë prej 29 milionë eurosh në buxhet. Kjo është një shifër e frikshme që ngre pikëpyetje të mëdha mbi procesin e prokurimit dhe menaxhimin e projektit.

Si është e mundur që një projekt kaq madhor nuk kishte një plan të qartë për të përballuar luhatjet e çmimeve? A u shfrytëzua ky faktor si justifikim për të fryrë faturën e projektit?

3. Shpronësimet dhe kompensimet – justifikime të pafundme

Një tjetër arsye për vonesën dhe rritjen e kostove ka qenë procesi i shpronësimeve, i cili është kryer sipas standardeve të Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH). A duhet të besohet se qeveria shqiptare nuk e dinte që do të përballej me këtë problem përpara nënshkrimit të kontratës? Apo kemi të bëjmë me një tjetër skemë për të shpenzuar më shumë fonde?

Një hekurudhë e paqartë, Jo e Shpejtë dhe e Papërfunduar

Nëse e gjithë kjo situatë nuk do të ishte mjaftueshëm zhgënjyese, edhe karakteristikat teknike të projektit nuk përputhen me premtimet fillestare. Hekurudha e shumëpërfolur nuk është e parashikuar për trena të shpejtë elektrikë – një fakt i fshehur nga autoritetet gjatë promovimit të projektit.

Sipas inxhinierit Leonard Jani, linja elektrike ajrore do të shtrohet vetëm në një fazë të dytë, pasi të ketë nisur shfrytëzimi normal i trenave. Me fjalë të tjera, shqiptarët do të marrin një shërbim të mangët dhe gjysmak, ndonëse po paguajnë shumë më tepër nga sa ishte parashikuar fillimisht.

Realiteti i hidhur i infrastrukturës kekurudhore në Shqipëri

Sot, nga 390 km linjë hekurudhore, në Shqipëri funksionon vetëm segmenti Durrës-Elbasan (76 km), ndërsa linja Tiranë-Durrës ende nuk është operacionale. Ndërkohë që vendet fqinje si Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Kosova avancojnë me projekte të modernizimit të hekurudhave, Shqipëria mbetet peng i dështimeve të njëpasnjëshme, korrupsionit dhe paaftësisë menaxheriale.

Një shembull i pastër i keqmenaxhimit të projekteve publike

Projekti i hekurudhës Tiranë-Durrës është një ilustrim i përkryer i mënyrës se si trajtohen investimet publike në Shqipëri:

• Afate që nuk respektohen

• Kosto që rriten në mënyrë alarmante

• Premtime boshe për teknologji moderne që nuk do të realizohen

• Keqmenaxhim dhe mungesë totale e transparencës

Nëse ky është modeli i projekteve që do të vazhdojë në të ardhmen, shqiptarët duhet të përgatiten për të paguar gjithmonë më shumë, për të pritur pafund dhe për të marrë më pak nga qeveria e tyre. Linja hekurudhore që pritej të ishte një sukses i madh për transportin publik, sot është një simbol i dështimit të politikave infrastrukturore në Shqipëri.

Sa kohë do të vazhdojmë të paguajmë për dështime të tilla? Dhe kush do të mbajë përgjegjësi për këtë keqmenaxhim skandaloz?