Të dhënat e fundit nga Ministria e Financave tregojnë një rritje të ndjeshme të importeve të mallrave të akcizës në janar 2025, me përjashtim të cigareve. Kjo tendencë është rezultat i disa faktorëve kryesorë ekonomikë, përfshirë flukset më të larta të vizitorëve të huaj, zgjerimin e aktivitetit ekonomik në prag të zgjedhjeve parlamentare dhe dinamika specifike të tregjeve ndërkombëtare për disa produkte. Më poshtë do të analizojmë ndikimin e secilit sektor të mallrave të akcizës dhe faktorët që po formësojnë këtë rritje të importeve.
1. Rritja e importeve të karburanteve – Faktori Kryesor i dinamizmit ekonomik
Importet e naftës arritën një rekord historik në janar 2025, duke u rritur me 15.7% krahasuar me janarin e vitit të kaluar, në një total prej 53,250 tonë. Kjo rritje lidhet me disa faktorë kryesorë:
• Zgjerimi i aktivitetit ekonomik dhe transportit – Në prag të zgjedhjeve parlamentare të majit, rritja e shpenzimeve publike për infrastrukturë dhe mobilizimi i transportit për qëllime elektorale sjell një konsum më të lartë të karburantit.
• Flukset e turistëve të huaj – Numri i vizitorëve të huaj në Shqipëri u rrit me 14.5% në janar, duke ndikuar në kërkesën për karburant për transportin turistik dhe shërbimet përkatëse.
• Rritja e investimeve në infrastrukturë – Zgjerimi i projekteve ndërtimore përpara zgjedhjeve kërkon një furnizim të shtuar me karburant për makineritë dhe mjetet e transportit.
Ky trend është tipik për periudha parazgjedhore, kur qeveritë zakonisht intensifikojnë investimet publike dhe injektojnë më shumë
2. Importet e kafesë – Një kombinim i faktorëve të brendshëm dhe ndërkombëtarë
Importet e kafesë arritën një rekord historik me 723 tonë në janar, duke u rritur me 99% krahasuar me janarin 2024. Kjo rritje është nxitur nga dy faktorë kryesorë:
• Parashikimi i rritjes së çmimeve ndërkombëtare – Çmimi i kafesë në tregjet botërore është rritur me 111% gjatë vitit të fundit, për shkak të problemeve klimatike në vendet prodhuese kryesore si Brazili dhe Kolumbia. Për të shmangur rritjen e mëtejshme të çmimeve, grosistët shqiptarë kanë zgjedhur të importojnë sasi më të mëdha në fillim të vitit.
• Baza e ulët e vitit të kaluar – Importet e kafesë në janar 2024 ishin shumë të ulëta (vetëm 363 tonë), duke reflektuar një vit me çmime të paqëndrueshme dhe hezitim të tregtarëve për të importuar. Kjo rritje e madhe e importeve në janar 2025 mund të shihet si një “rikuperim” i vonuar i kërkesës.
Ndikimi në konsumatorë dhe biiznese
Pavarësisht rritjes së çmimeve të importit, shumica e bareve dhe restoranteve ende nuk e kanë reflektuar këtë rritje në çmimet e kafesë. Sidoqoftë, pritshmëritë janë që në pranverë, kur konsumi rritet me ardhjen e turistëve, çmimet të pësojnë rritje.
3. Importet e birrës – rritje e lartë në prag të sezonit turistik
Importet e birrës u rritën me 35% në janar 2025 krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Kjo tendencë reflekton:
• Pritshmëritë për një sezon turistik të fortë – Me rritjen e numrit të vizitorëve të huaj, tregtarët po përgatiten për një kërkesë të shtuar gjatë muajve të verës.
• Konsolidimi i tregut të birrës – Birrat e importuara vazhdojnë të mbajnë një pjesë të rëndësishme të tregut, pavarësisht konkurrencës nga prodhuesit vendas.
4. Rënia e importeve të cigareve – efekti i akcizës
Ndryshe nga trendet e tjera, importet e cigareve ranë me 4% në janar 2025 krahasuar me vitin e kaluar. Kjo rënie është rezultat i:
• Rritjes së akcizës mbi cigaret – Në përputhje me kalendarin e qeverisë për rritjen progresive të taksave mbi produktet e dëmshme, kjo politikë ka ndikuar në uljen e importeve.
• Ndryshimeve në sjelljen e konsumatorëve – Me çmimet e cigareve në rritje, mund të ketë një zhvendosje të konsumatorëve drejt produkteve alternative si duhani i dredhur ose pajisjet elektronike.
Rritja e importeve të mallrave të akcizës në janar 2025 është një tregues i rritjes së aktivitetit ekonomik në Shqipëri, veçanërisht në sektorët e transportit, turizmit dhe tregtisë. Disa konkluzione të rëndësishme për ekonominë shqiptare për vitin 2025 përfshijnë:
• Zhvillimi ekonomik është i lidhur ngushtë me zgjedhjet parlamentare, me injektim të lartë të fondeve publike në projekte infrastrukturore dhe rritje të konsumit.
• Turizmi vazhdon të jetë një faktor kyç në ekonominë shqiptare, duke ndikuar drejtpërdrejt në kërkesën për karburant, kafe dhe birrë.
• Ndryshimet në tregjet ndërkombëtare mund të kenë ndikim të madh në Shqipëri, siç u pa me rritjen e çmimeve të kafesë dhe strategjitë e importuesve për të minimizuar kostot.
• Politikat fiskale po ndikojnë konsumatorët, veçanërisht në segmentin e cigareve, ku rritja e akcizës ka ulur importet.
Në muajt në vijim, pritet që tregu të pësojë luhatje të mëtejshme, sidomos për produktet e ndikuara nga sezonaliteti dhe politikat fiskale. Sektori i turizmit do të jetë një faktor përcaktues në mënyrën se si do të evoluojë konsumi dhe importet gjatë vitit 2025.
