Raporti i fundit i OECD dhe të dhënat e Eurydice të Komisionit Europian sjellin në vëmendje një tablo komplekse mbi pagat e mësuesve në Europë, ku Shqipëria shfaqet në fund të listës. Ndërsa disa vende kanë bërë përpjekje për të rritur pagat dhe për të përmirësuar atraktivitetin e profesionit të mësuesit, të tjerat kanë parë ulje të ndjeshme në terma realë, të ndikuara kryesisht nga inflacioni dhe politikat e shtrënguara buxhetore.
Rëniet dhe rritjet kryesore të pagave
Nga raporti, disa nga ekonomitë më të zhvilluara të Europës, si Luksemburgu, Greqia, Irlanda dhe Finlanda, kanë përjetuar rënie të pagave reale të mësuesve gjatë dekadës së fundit. Në veçanti, Luksemburgu, që gjithsesi mbetet vendi me pagat më të larta për mësuesit, ka raportuar një rënie prej 11%. Në Greqi, mësuesit kanë pësuar ulje të mëdha pagash, me rënie deri në 33% që nga viti 2005, duke reflektuar krizën e thellë financiare të vendit.
Në të kundërt, vende si Turqia dhe Çekia kanë bërë hapa të mëdhenj përpara, duke rritur pagat reale të mësuesve me 31% dhe 16% respektivisht gjatë periudhës 2015-2023. Këto rritje shërbejnë si modele për vende të tjera që synojnë të rrisin atraktivitetin e profesionit të mësuesit përmes incentivave financiare.
Pozita e Shqipërisë
Në raport me vendet e tjera europiane, Shqipëria mban pozicionin më të ulët për sa i përket pagave të mësuesve. Edhe pse raporti nuk ofron shifra të sakta për pagat shqiptare, është e qartë se ato janë larg niveleve të vendeve të BE-së dhe më afër vendeve kandidate për në BE, ku pagat vjetore bruto janë nën 12,000 euro.
Kjo pozitë e pafavorshme tregon mungesën e politikave të qëndrueshme dhe vizionare për të mbështetur arsimin në Shqipëri. Profesioni i mësuesit, që është një shtyllë thelbësore për zhvillimin e çdo shoqërie, duket se është lënë pas dore.
Për një krahasim më të drejtë midis vendeve, përdorimi i Standardit të Fuqisë Blerëse (PPS) tregon se hendeku midis pagave të mësuesve ngushtohet disi, por mbetet i dukshëm. Për shembull, në BE, pagat e përshtatura për PPS variojnë nga 11,826 euro në Sllovaki deri në 49,015 euro në Luksemburg. Shqipëria, duke qenë jashtë BE-së, mbetet jashtë këtij spektri krahasues, por me pagat aktuale duket se është ende shumë poshtë mesatares së rajonit.
Pse janë të rëndësishme pagat e mësuesve?
Pagat e mësuesve ndikojnë drejtpërdrejt në cilësinë e arsimit, pasi ato përcaktojnë atraktivitetin e profesionit dhe motivimin e stafit arsimor. OECD thekson se përveç pagave, është e rëndësishme të ofrohen mundësi për zhvillim profesional dhe një ambient pune intelektualisht stimulues. Për fat të keq, në Shqipëri, jo vetëm pagat, por edhe mungesa e investimeve në trajnime dhe kushte pune krijojnë një krizë të shumëfishtë për sistemin arsimor.
Rënia e pagave të mësuesve në disa vende europiane është një alarm për ndikimin e inflacionit dhe krizave ekonomike në arsim. Nga ana tjetër, historitë e suksesshme si Turqia dhe Çekia tregojnë se politika të mira mund të përmirësojnë ndjeshëm kushtet për mësuesit dhe cilësinë e arsimit. Shqipëria, ndërkohë, duhet të përballet me realitetin se pagat e ulëta dhe mungesa e mbështetjes për mësuesit po dëmtojnë të ardhmen e brezave të rinj.
Investimi në pagat dhe zhvillimin profesional të mësuesve nuk është vetëm një detyrim moral, por një strategji për ndërtimin e një të ardhmeje më të mirë për shoqërinë shqiptare.
