Investimi për Thumanë-Kashar mungon në bilancet e koncesionarit
Projekti i autostradës Thumanë-Kashar është një nga rastet më të rënda të keqpërdorimit të fondeve publike dhe manipulimit të kontratave koncesionare në Shqipëri. Ky aks rrugor, me një gjatësi prej vetëm 21 kilometrash, ka arritur të kushtojë 330 milionë euro, një shumë që është 62 milionë euro më shumë sesa vlera e parashikuar në kontratën koncesionare.
Ministria e Infrastrukturës, Belinda Balluku me punonjës të firmës koncesionare në aksin Thumanë-Kashar “G2 Infra”
Megjithatë, ky është vetëm fillimi i një skeme të ndërlikuar mashtrimi, ku qeveria, në bashkëpunim me G2 Infra, ka rritur artificialisht kostot, ka fshehur dokumentacionin financiar dhe ka ndryshuar modelin e financimit për të favorizuar kompaninë koncesionare.
1. Kostoja e Fryrë dhe Manipulimi i Modelit Financiar
Sipas të dhënave zyrtare të publikuara nga qeveria, një kilometër i kësaj rruge ka kushtuar 15.8 milionë euro, një kosto që është pesë herë më e lartë se mesatarja e ndërtimit të rrugëve në rajon. Për krahasim:
• Në Maqedoninë e Veriut, ndërtimi i autostradës Shkup-Shtip (47 km) kushtoi 206 milionë euro, ose 4.3 milionë euro për kilometër.
• Në Kosovë, segmenti i Rrugës së Kombit nga Morina në Prishtinë ka kushtuar 6 milionë euro për kilometër.
Duke parë këto shifra, bëhet e qartë se rruga Thumanë-Kashar është një vepër që ka shërbyer si kanal për të shpëlarë paratë publike dhe për të pasuruar klientët e qeverisë.
Një tjetër aspekt i rëndësishëm është ndryshimi i modelit financiar, i cili ka bërë që fitimi i kompanisë koncesionare të rritet ndjeshëm, ndërsa qytetarët shqiptarë do të paguajnë tarifa të larta për 35 vitet e ardhshme. Në studimin e parë të fizibilitetit, norma e kthimit të investimit (IRR) ishte 7.6%, ndërsa tani është rritur në 8.11%, duke bërë që përfitimi total i kompanisë të shkojë në 1.3 miliardë euro.
Nëse kjo kontratë do të ishte dhënë në kushte të barabarta për të gjitha kompanitë, me një model real financiar, tarifat për qytetarët do të ishin shumë më të ulëta, ose rruga do të ishte ndërtuar me fonde publike me një kosto të përgjysmuar.
2. Pse Ministria e Infrastrukturës po fsheh dokumentet?
Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë, e drejtuar nga Belinda Balluku, ka refuzuar në mënyrë të përsëritur të dorëzojë Studimin e Fizibilitetit dhe dokumentacionin financiar të këtij koncesioni. Komisioneri për të Drejtën e Informimit ka detyruar Ministrinë të bëjë transparencë, por institucionet kanë vazhduar ta mbajnë sekret modelin e financimit dhe shpenzimet reale.
Për më tepër, nuk ka asnjë raport të dorëzuar pranë Agjencisë së Trajtimit të Koncesioneve (ATRAKO), një detyrim ligjor për të gjitha koncesionet që marrin mbështetje buxhetore.
Kjo fshehje e të dhënave ngre pyetjen e madhe: Çfarë po përpiqet të mbulojë qeveria? Pse qytetarët shqiptarë nuk kanë të drejtë të dinë se ku kanë shkuar 330 milionë eurot e tyre?
3. Kush po e financon rrugën?
Bilancet e kompanisë Koncesionare nuk përputhen me realitetin
Një tjetër mister i madh në këtë skandal është financimi i rrugës. Në bilancet financiare të “G2 Infra” për vitin 2022, shpenzimet totale të deklaruara janë vetëm 12 mijë euro, ndërsa për vitin 2023, shpenzimet e raportuara nuk e kalojnë 20 mijë euro. Këto shifra janë qesharake për një kompani që supozohet të ketë ndërtuar një autostradë prej 330 milionë eurosh.
Në të njëjtën kohë, bilanci i kompanisë Gener 2, e cila është firma mëmë e koncesionarit, tregon një fluks negativ investimesh, çka nënkupton se asnjëra nga këto kompani nuk ka financuar realisht rrugën.
Pyetja e madhe që shtrohet është: Nëse këto kompani nuk kanë investuar paratë, atëherë kush e ka financuar ndërtimin e kësaj autostrade? A janë përdorur fonde nga aktivitete të paligjshme?
4. Tarifat e larta për qytetarët dhe garancia për Koncesionarin
Nga data 4 janar 2025, qytetarët që përdorin këtë rrugë duhet të paguajnë tarifat e mëposhtme:
• 2.5 euro për automjetet e vogla,
• 6.25 euro për kamionët dhe autobusët,
• 1.75 euro për motoçikletat.
Këto tarifa janë jashtëzakonisht të larta për një segment prej vetëm 21 kilometrash, duke e bërë këtë një nga rrugët më të shtrenjta në rajon.
Nëse trafiku në këtë aks nuk arrin 26.85 milionë euro në vitin e parë, qeveria ka garantuar se do të paguajë diferencën nga buxheti i shtetit, pra nga taksat e qytetarëve. Kjo do të thotë se pavarësisht numrit të makinave që kalojnë, kompania koncesionare nuk rrezikon asgjë dhe do të marrë fitime të garantuara.
5. Punimet e dobëta dhe rreziku për jetën e shoferëve
Pavarësisht kostos së lartë, rruga nuk është përfunduar tërësisht dhe cilësia e saj lë shumë për të dëshiruar:
• Ka mungesë ndriçimi në hyrje dhe dalje të aksit.
• Nuk ka barriera akustike në zonat e banuara.
• Asfalti është çarë në disa vende për shkak të punimeve të nxituara.
• Lidhjet me urat kanë disnivele që përbëjnë rrezik për automjetet që lëvizin me shpejtësi të lartë.
Ekspertët e ndërtimit kanë theksuar se këto probleme vijnë nga mungesa e mbikëqyrjes së punimeve dhe abuzimi me cilësinë e materialeve. Për më tepër, inxhinieri i pavarur, i cili duhet të mbikëqyrte ndërtimin, nuk është përzgjedhur fare dhe kontrolli është lënë në dorë të supervizorëve të emëruar nga ministria.
Një skemë korruptive gjigande
Ky investigim tregon se koncesioni i rrugës Thumanë-Kashar është një skemë tipike e korrupsionit qeveritar në Shqipëri, ku:
1. Janë fryrë artificialisht kostot e ndërtimit për të justifikuar shpenzimet e larta.
2. Janë ndryshuar kushtet financiare për të garantuar fitime të mëdha për koncesionarin.
3. Janë fshehur të dhënat dhe raportet financiare për të shmangur përgjegjësinë.
4. Qytetarët shqiptarë po detyrohen të paguajnë tarifa të larta për një rrugë të ndërtuar me fonde të dyshimta.
