Analizë
Ripërtëritja e Gjykatës Kushtetuese në Shqipëri është kthyer në një proces të ngarkuar politikisht, duke nxjerrë në pah një konflikt të heshtur mes institucioneve kushtetuese dhe politikës. Përplasjet burojnë nga mënyra e interpretimit të dispozitave kushtetuese dhe vendosjes së mandateve të gjyqtarëve, duke ndikuar drejtpërdrejt në pavarësinë e institucionit.
Në qendër të debatit është procesi i largimit të tre gjyqtarëve në pranverën e vitit 2025 dhe vakanca e krijuar nga dorëheqja e Elsa Toskës, ku mazhoranca dhe opozita po shfaqin një sjellje të koordinuar ose indiferente për përfitime politike.
PS dhe PD bëhen bashkë për të përmbysur skemën e ripërtëritjes në Gjykatën Kushtetuese!
Skema për ripërtëritjen e Gjykatës Kushtetuese po nxjerr në sipërfaqe një kompromis të heshtur politik për të anashkaluar Kushtetutën.
Mazhoranca dha sinjalin e parë me procedurën për zëvendësimin e gjyqtares Elsa Toska, që nuk po kundërshtohet nga grupi më i madh i opozitës.
Një argument të ngjashëm, demokratët po e përdorin për të zgjatur mandatin e gjyqtares tjetër kushtetuese, Sonila Bejtja.
Profesoresha Aurela Anastasi e vendos përgjegjësinë te vetë Gjykata Kushtetuese, që duhet të ruajë pavarësinë e saj duke treguar kufijtë.
Ambasada Amerikane thekson se duhet që çdo tre vjet, kjo gjykatë duhet të rifreskohet me tri anëtarë.
Problemet Kryesore
1.Shkelja e Skemës së Ripërtëritjes
Kushtetuta (neni 125) dhe opinioni i Komisionit të Venecias parashikojnë rotacionin e një të tretës së anëtarëve çdo tre vjet. Dorëheqja e Elsa Toskës dhe përcaktimi i mandatit deri në vitin 2028, jo 2025, kanë deformuar këtë skemë.
2.Roli i Gjykatës Kushtetuese
Profesoresha Aurela Anastasi thekson se Gjykata Kushtetuese ka dështuar të ruajë kufijtë e saj institucionalë duke mos qartësuar formulën e ripërtëritjes. Ky dështim ka hapur rrugë për ndërhyrje politike dhe interpretime arbitrare.
3.Indiferenca e Politikës
Mazhoranca dhe një pjesë e opozitës kanë heshtur ose janë tërhequr nga debatet publike mbi këtë çështje. Përjashtim bën deputetja Jorida Tabaku, e cila denoncoi manipulimin e Kushtetutës përmes mandatit të gjyqtares Toska, por më pas e braktisi këtë çështje.
4.Ndikimi Ndërkombëtar
Ambasada Amerikane dhe OPDAT theksojnë rëndësinë e respektimit të Kushtetutës dhe parimit të rinovimit të Gjykatës. Megjithatë, mesazhet ndërkombëtare duket se kanë kufizime në ndikimin e tyre praktik.
Pasojat e Kompromisit Politik
•Politizimi i Drejtësisë: Çdo devijim nga skema kushtetuese e ripërtëritjes minon pavarësinë e Gjykatës dhe krijon precedent për ndikime politike.
•Pabarazi Institucionale: Kuvendi dhe Presidenti janë aktorë kyç për emërimet, por heshtja e tyre ka thelluar ngërçin institucional.
•Besimi Publik: Politizimi i këtij procesi dëmton besimin e publikut te reforma në drejtësi, duke e bërë atë një instrument të partive dhe jo të ligjit.
Zgjidhjet e Mundshme
1.Ndjekja e Opinioneve të Venecias
Për të siguruar një ripërtëritje të balancuar, duhet respektuar opinioni i Venecias për rotacionin dhe kufizimin e mandateve të gjyqtarëve.
2.Aktivizimi i Gjykatës Kushtetuese
Gjykata duhet të vendosë kufij të qartë mbi kohëzgjatjen e mandateve dhe të shpallë mbarimin e tyre brenda afateve ligjore.
3.Transparencë nga Kuvendi dhe Presidenti
Të dy institucionet duhet të deklarojnë qartë qëndrimin e tyre për emërimet, duke respektuar parimin e balancës së pushteteve.
4.Ndërhyrja Ndërkombëtare
SHBA dhe BE duhet të ushtrojnë më shumë presion mbi palët politike për respektimin e parimeve kushtetuese dhe shmangien e kompromiseve të dëmshme.
Përfundim
Ripërtëritja e Gjykatës Kushtetuese nuk është vetëm një çështje teknike, por një provë e maturisë demokratike të Shqipërisë. Heshtja e palëve të mëdha politike dhe keqpërdorimi i hapësirave ligjore rrezikojnë pavarësinë e një institucioni jetik për rendin kushtetues. Për të garantuar drejtësi dhe besim publik, institucionet duhet të tregojnë një qëndrim të qartë dhe të ndërpresin ndërhyrjet politike në proceset gjyqësore.
