Një analizë thjeshtë ekonomike mbi kontratën koncesionare të pullave fiskale me kompaninë “SICPA Security Solutions Albania” dhe përfundimin e saj më 31 dhjetor 2024 tregon disa pika kyçe që duhet të adresohen:
1. Problematika e afatit dhe shtyrjes së kontratës
Shtyrja e kontratës për dy vite me një ulje të lehtë tarifore (10%) nxjerr në pah mungesën e planifikimit strategjik nga qeveria dhe pamundësinë për të zgjidhur problemet strukturore që kanë karakterizuar këtë marrëveshje. Kjo tregon varësinë e institucioneve publike nga një kompani private për një funksion bazik të kontrollit fiskal, duke penguar zhvillimin e kapaciteteve të pavarura shtetërore.
2. Kosto e lartë për bizneset dhe konsumatorët
Tarifat e larta të aplikuara nga SICPA (22.4 USD për 1,000 copë pulla) janë gati 8 herë më të larta se mesatarja europiane. Kjo ngarkesë financiare ka rënduar bizneset që tregtojnë mallra të akcizës dhe për rrjedhojë, edhe konsumatorët. Ndërkohë, reduktimi me 10% i tarifës nuk mjafton për të përmirësuar konkurrencën ose për të ndihmuar bizneset, duke lënë në fuqi një strukturë tarifore ende të papranueshme.
3. Performanca financiare e kompanisë
Pavarësisht uljes së tarifës në 2023, “SICPA Security Solutions Albania” ka gjeneruar të ardhura totale prej 110.5 milionë euro për periudhën 2012-2023. Kjo shifër është e lartë, duke pasur parasysh rritjen e fitimeve në vitet pas 2015 dhe kulminimin e tyre në 2019 me 2.1 milionë euro. Rënia e fitimeve në 2023 (362 mijë euro) tregon një ndikim të drejtpërdrejtë të uljes së tarifës, por gjithashtu reflekton edhe probleme të brendshme në menaxhim.
4. Mosrealizimi i objektivave të kontratës
Një nga qëllimet e vendosjes së pullave fiskale ishte luftimi i informalitetit dhe tregtisë së paligjshme. Megjithatë, këto objektiva nuk janë arritur. Bizneset kanë kundërshtuar që vendosja e pullave fiskale të ketë sjellë ndonjë përmirësim të dukshëm në treg, duke lënë në hije justifikimin fillestar të kontratës.
5. E ardhmja: Kalimi te Shtypshkronja e Letrave me Vlerë
Nga janari 2025, prodhimi i pullave fiskale do të kalojë në administrim shtetëror përmes Shtypshkronjës së Letrave me Vlerë. Ky është një hap pozitiv që, nëse zbatohet me efikasitet dhe transparencë, mund të ulë kostot dhe të rrisë kontrollin shtetëror mbi këtë proces.
Konkluzione dhe Rekomandime
•Shqyrtimi i transparencës: Kontrata me SICPA ka qenë simbol i mungesës së transparencës dhe vendimmarrjes së njëanshme. Është thelbësore që përfundimi i saj të shoqërohet me një analizë të plotë të dështimeve dhe suksesit të saj.
•Rritja e kapaciteteve shtetërore: Qeveria duhet të sigurojë një kalim të butë dhe efikas të procesit te Shtypshkronja e Letrave me Vlerë, duke shmangur krijimin e një monopoli tjetër të panevojshëm.
•Reduktimi i tarifave: Tarifat e reja duhet të jenë konkurruese me ato të vendeve fqinje, për të ndihmuar bizneset dhe për të nxitur rritjen ekonomike.
•Përmirësimi i luftës kundër informalitetit: Teknologjia dhe mekanizmat e rinovuar duhet të fokusohen në rezultate konkrete, duke luftuar realisht informalitetin në treg.
Kjo situatë mbetet një shembull i qartë i dështimit të politikave të koncesionit, ku interesat publike shpesh janë sakrifikuar në favor të përfitimeve të disa kompanive të privilegjuara.
