Në një nga të rrallat raste kur Shqipëria ka dalë fitimtare në Gjykatën Ndërkombëtare të Arbitrazhit, qeveria duket se po e shndërron këtë fitore në një histori dështimi administrativ dhe neglizhencë të qëllimshme. Procesi që duhet të sillte miliona dollarë në arkën e shtetit po zvarritet nga burokracia dhe mungesa e vullnetit për të vepruar me efikasitet.
Një vendim jetik që pret përkthimin
Në qershor 2024, Gjykata Ndërkombëtare e Arbitrazhit refuzoi kërkesën e kompanisë Bankers Petroleum për të njohur si shpenzime operacionale 236 milionë dollarë, duke deklaruar këto kosto të parikuperueshme. Ky vendim duhej të kishte siguruar menjëherë një përfitim të ndjeshëm për buxhetin e shtetit, duke kërkuar që Bankers të paguajë tatimin mbi fitimin, i cili në sektorin e hidrokarbureve është 50%.
Por çfarë ka ndodhur në muajt që pasuan? Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore (AKBN) ka zgjedhur të ecë “me hap breshke”, duke hapur vetëm në dhjetor të 2024 një tender për përkthimin zyrtar të vendimit. Dokumenti prej 352 faqesh, një akt thelbësor për zbatimin e vendimit, ende pret të përkthehet, duke e bërë të pamundur ndjekjen e procedurave për mbledhjen e borxhit të kompanisë ndaj shtetit shqiptar.
Pse ky ngadalësim?
Zvarritja e AKBN-së ngre dyshime serioze mbi arsyet e saj. Në një situatë kur çdo ditë vonese përkthehet në humbje të ardhurash për shtetin, është e pakuptueshme që një vendim i marrë që në verë të mos jetë ende i përkthyer. Në rastin më të mirë, kjo është një shfaqje e paaftësisë dhe e mungesës së prioritizimit nga institucionet shtetërore. Në rastin më të keq, kjo ngadalësi mund të jetë e qëllimshme, duke i dhënë kohë kompanisë Bankers të vazhdojë të shmangë detyrimet e saj, ose ndoshta edhe për të negociuar një marrëveshje më të favorshme për të.
Një model i njohur i paaftësisë dhe abuzimit
Historia e mosmarrëveshjeve me Bankers nuk është e re. Kompania, që prej nisjes së operacioneve të saj në 2004, ka raportuar vazhdimisht humbje në bilance, një taktikë e zakonshme për të shmangur tatimin mbi fitimin. Që nga viti 2011, AKBN-ja ka konstatuar fryrje të shpenzimeve nga Bankers, por pavarësisht këtyre zbulimeve, institucionet nuk kanë arritur ta vendosin kompaninë përballë përgjegjësisë.
Për më tepër, marrëveshja koncesionare me Bankers përfundon në vitin 2029. Me ritmet aktuale të veprimit të institucioneve shqiptare, është shumë e mundur që ky konflikt të mbetet i pazgjidhur deri në përfundimin e kontratës, duke i hequr shtetit çdo mundësi për të përfituar atë që i takon.
Një neglizhencë e qëllimshme?
Ngadalësia e AKBN-së në këtë rast nuk mund të shihet si një rastësi. Veprimet, ose më mirë mungesa e tyre, duket se janë një strategji për të “humbur vëmendjen” dhe për të mos e vënë kompaninë përballë përgjegjësisë. Përkthimi i një dokumenti, një procedurë që mund të përfundohej brenda pak javësh, është zvarritur për më shumë se gjashtë muaj. Pse? Për kë shërben kjo vonesë?
Pasojat për qytetarët dhe buxhetin
Në një kohë kur Shqipëria përballet me krizë financiare dhe borxh publik të lartë, humbja e të ardhurave nga tatimi mbi fitimin e Bankers është një goditje e rëndë për buxhetin e shtetit. Këto para mund të ishin përdorur për investime në shëndetësi, arsim, apo infrastrukturë, por në vend të kësaj, ato mbeten në duart e një kompanie që ka bërë gjithçka për të shmangur detyrimet e saj.
Një apel për veprim
Fitorja e Shqipërisë në Arbitrazh duhet të kishte qenë një rast për të treguar seriozitetin dhe efektivitetin e institucioneve shqiptare. Por, në vend të kësaj, ajo është kthyer në një histori tjetër dështimi dhe mosveprimi. Është koha që qeveria dhe institucionet përgjegjëse të tregojnë vullnetin për të mbrojtur interesat e qytetarëve dhe për të siguruar që vendimet në favor të Shqipërisë të mos mbeten thjesht në letra.
Nëse ky rast nuk trajtohet me urgjencën dhe seriozitetin që meriton, atëherë kjo do të jetë një tjetër dëshmi se në Shqipëri, institucionet punojnë për interesat e të fuqishmëve, dhe jo për të mirën e publikut.
