Kosova në testin e pjekurisë demokratike dhe mesazhi për Shqipërinë

 Naim Noka

Sot, më 9 shkurt 2025, Kosova po përballet me një moment kyç: qytetarët po votojnë për një parlament të ri dhe, njëkohësisht, për një qeveri të re. Kjo është një mundësi për të dëshmuar se demokracia në Kosovë mund të shkojë përtej procedurës teknike të votimit, për të prodhuar një zgjidhje reale për qytetarët e saj. Por, për fat të keq, ajo që ofroi fushata zgjedhore nuk la shumë hapësirë për optimizëm.

Retorika elektorale ishte e zhurmshme, por e varfër në përmbajtje. Programet politike ishin më shumë riciklim i klisheve të së shkuarës, ndërsa diskursi publik nuk i shpëtoi dot formulës së konsumuar të sulmeve personale dhe premtimeve të pambajtshme. Në vend të një gare për ide, Kosova përsëriti skenarin e Shqipërisë së 2017-s, me një fushatë të zbrazët nga përmbajtja dhe me liderë që kërkonin më shumë të mbijetojnë politikisht sesa të ofrojnë një vizion të ri.

Kosova përpara Shqipërisë, por larg pritshmërive

Është e vërtetë që Kosova, krahasuar me Shqipërinë, gëzon disa avantazhe thelbësore:
• Pluralizmi politik është real, me konkurrencë të hapur dhe pa monopolin politik që ka ngulfatur Shqipërinë prej dekadash.
• Standardet zgjedhore janë të përmirësuara, me më pak manipulime dhe ndërhyrje të rënda nga shteti.
• Qytetarët tregojnë një ndjeshmëri të lartë ndaj votës, siç u pa qartë nga radhët e gjata në ambasada dhe konsullata për votim.

Por, a janë këto të mjaftueshme? Kosova mund të organizojë zgjedhje më të pastra, por standardi zgjedhor nuk ka prodhuar ende një standard politik të qëndrueshëm.

Në thelb, çështja nuk është thjesht procesi zgjedhor, por cilësia e produktit të tij. A do të prodhojë kjo votë një parlament më cilësor dhe një qeveri me integritet? Apo thjesht do të riciklojë të njëjtat konflikte dhe paaftësi politike?

Një fushatë që dështoi në përmbajtje

Fushata zgjedhore nuk dha asnjë garanci për zgjidhje të qëndrueshme. Liderët politikë të Kosovës ndjekën modelin e Shqipërisë, duke e kthyer fushatën në një betejë personale për mbijetesë, jo në një debat për të ardhmen e vendit. Prej ditësh në podiume dëgjuam slogane boshe dhe sulme të ndërsjella, por shumë pak zgjidhje për sfidat e rënda ekonomike, sociale dhe politike që po përballen qytetarët.

Në fakt, fushata ishte një fotokopje e Shqipërisë së viteve të fundit, me pak ide dhe shumë spektakël. Në vend që të ndriçonte rrugën drejt një demokracie më të qëndrueshme, ajo la në errësirë pritshmëritë e qytetarëve.

Kosova është një shtet i ri, por nuk ka luksin e gabimeve të njëpasnjëshme. Në një kohë kur rajoni po përballet me destabilizim politik dhe sfida të mëdha ndërkombëtare, Kosova ka nevojë për një demokraci funksionale dhe për liderë që kuptojnë se demokracia nuk është thjesht votim, por zgjidhje reale për qytetarët.

Në këtë moment, BE dhe partnerët ndërkombëtarë kanë një përgjegjësi për të mbështetur demokracinë e Kosovës, por duhet ta bëjnë këtë me integritet, duke respektuar sovranitetin e saj dhe duke mos lejuar që lojërat politike të deformojnë vullnetin qytetar.

Një Mesazh për Shqipërinë

Shqipëria voton në farsë demokratike

Sot, Kosova voton për një parlament të ri dhe një qeveri të re. Një proces që nuk është perfekt, por që gjithsesi mbart potencialin e një demokracie funksionale, ku qytetarët kanë ende mundësinë reale për të ndikuar në të ardhmen e vendit të tyre. Në Shqipëri, ndërkohë, çdo iluzion për zgjedhje të lira dhe të ndershme ka vdekur prej kohësh.

Në Shqipëri nuk kemi zgjedhje, kemi votime rituale që thjesht legjitimojnë një pushtet të kapur në të gjitha nivelet, nga ekzekutivi deri te gjyqësori dhe media.

Prej më shumë se një dekade, Edi Rama ka krijuar një sistem të centralizuar pushteti, ku çdo proces zgjedhor është thjesht një formalitet i mirëmenduar për të konfirmuar sundimin e tij absolut. Kjo nuk është më demokraci funksionale; është një farsë e orkestruar me kujdes, një imitacion zgjedhjesh që mbulon realitetin e një pushteti të pakufizuar dhe të pandëshkueshëm.

Opozita deri tani një Mision i Pamundur

Në këtë teatër politik, opozita shqiptare është një aktor i lodhur dhe pa skenar të qartë. E gjithë baza e saj mbështetet te figura e Sali Berishës, një politikan i konsumuar që për dekada ka qenë në qendër të të gjitha betejave politike të vendit.

Opozita është e përçarë, e lodhur dhe e paaftë për të krijuar një vizion të ri. Qytetarët shqiptarë, janë të dënuar të zgjedhin midis Edi Ramës dhe Sali Berishës .

Një pushtet që kontrollon gjithçka

Rama ka shtrirë kontrollin në çdo shtyllë të sistemit:
• Ekzekutivi është një mekanizëm i centralizuar që funksionon sipas urdhrave të tij.
• Parlamenti është kthyer në një strehë deputetësh të bindur dhe pa asnjë fjalë kundërshtuese.
• Gjyqësori është reformuar për t’u vendosur nën kontrollin e ekzekutivit, duke i hequr çdo pavarësi të vërtetë.
• Media është ose e kapur, ose e kërcënuar, ndërsa zërat e pavarur bëhen gjithnjë e më të rrallë.

Zgjedhjet nuk janë më një garë e lirë idesh dhe vizionesh. Janë një skemë e kontrolluar në detaj për të garantuar fitore absolute, ku aparati shtetëror, fondet publike  bandat dhe presioni mbi qytetarët përdoren për të siguruar rezultatin e dëshiruar.

Kosova, me gjithë sfidat e saj, të paktën ka ruajtur një pluralizëm real dhe një hapësirë për ndryshim. Procesi zgjedhor në Kosovë ka më shumë standarde dhe ndjeshmëri qytetare sesa votimet në Shqipëri.
Kosova nuk ka ende një “ Edi Rama” që kontrollon çdo qelizë të shtetit. Ky fakt i jep asaj një mundësi reale për të ndryshuar në mënyrë demokratike dhe për të ndërtuar institucione më të forta dhe më të pavarura.

Por Kosova duhet të jetë edhe një pasqyrë për Shqipërinë – një kujtesë e dhimbshme se çfarë mund të kishte qenë demokracia shqiptare nëse nuk do të ishte rrëmbyer nga një grusht njerëzish që e shohin pushtetin si qëllim dhe jo si mjet për të shërbyer qytetarëve.

11 Maji një farsë e re në Shqipëri

Ndërsa shqiptarët përgatiten për zgjedhjet lokale të 11 majit, shanset për një proces të lirë e të ndershëm janë minimale. Aparati shtetëror është gati për të përsëritur të njëjtën skemë që ka dhënë rezultate në të kaluarën: manipulim të procesit, kontroll mbi median dhe përdorim të fondeve publike për qëllime elektorale.

11 maji nuk do të jetë një test për demokracinë; do të jetë një farsë e radhës, një ritual që do të përforcojë atë që tashmë është e qartë: demokracia shqiptare ka dështuar dhe sundimi i njëshit vazhdon i patrazuar.

Nëse Kosova arrin të prodhojë sot një rezultat të pastër dhe një proces të besueshëm, le të jetë si një thirrje për zgjim edhe nga pjesa tjetër e kombit. Por nëse vazhdojmë me të njëjtën gjendje në Shqipëri, demokracia jonë do të mbetet një ritual bosh, një iluzion i shkatërruar prej kohësh.