Ekonomia shqiptare: Iluzioni i rritjes mbi themele të dobëta 

Shifrat optimiste të rritjes ekonomike në Shqipëri gjatë tre viteve të fundit maskojnë një realitet të zymtë: sektorët kryesorë prodhues, bujqësia dhe industria, po përjetojnë një rënie të vazhdueshme. Këto dy shtylla, që së bashku kontribuojnë me rreth 30% të PBB-së dhe një pjesë të madhe të punësimit, po zëvendësohen nga sektorë më pak të qëndrueshëm si ndërtimi dhe turizmi.

Bujqësia regjistroi rënien më të madhe që nga 2022

Bujqësia, e cila përbën mbi 18% të PBB-së dhe 32.3% të punësimit, ka qenë në rënie të vazhdueshme për tetë tremujorë radhazi. Rënia prej 2.5% në tremujorin e tretë të vitit 2024 përfaqëson krizën më të madhe që nga fundi i vitit 2022. Krahasuar me vitin 2023, prodhimi bujqësor ka rënë me 1% gjatë nëntë muajve të parë të vitit, duke dëmtuar jo vetëm fermerët, por edhe sigurinë ushqimore të vendit.

Arsyet për këtë rënie janë komplekse, por ndikimi i kursit të këmbimit është një faktor kyç. Leku i fortë, i cili ka rënë nën 99 lekë për euro, ka bërë që eksportet bujqësore të humbasin vlerë dhe importet e produkteve të huaja të bëhen më të lira. Kjo dinamikë ka zhytur fermerët në vështirësi ekonomike, duke i shtyrë disa prej tyre të braktisin tokat ose të orientohen drejt aktiviteteve më pak produktive.

Industria në stanjacion dhe rënie

Industria, një sektor tjetër kyç që kontribuon me 11.4% të punësimit dhe një pjesë të konsiderueshme të eksporteve, ka përjetuar rënie për gjashtë tremujorë radhazi. Rënia prej 4% në korrik-shtator 2024 krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar tregon një krizë të vazhdueshme në këtë sektor.

Fuqizimi i lekut dhe kostoja në rritje e prodhimit në Shqipëri kanë detyruar shumë biznese të falimentojnë ose të zhvendosen drejt tregtisë së importeve, duke zvogëluar kapacitetet prodhuese të vendit. Si rezultat, industria nuk është më një burim i qëndrueshëm për rritjen ekonomike, duke lënë një boshllëk që sektori i ndërtimit dhe turizmi nuk mund ta mbulojnë në afat të gjatë.

Turizmi dhe ndërtimi sektorë të paqëndrueshëm

Ndërsa turizmi dhe ndërtimi po mbështesin rritjen aktuale të PBB-së, këto sektorë kanë natyrë të paqëndrueshme. Turizmi, megjithëse sektori me rritjen më të shpejtë, është shumë i ndjeshëm ndaj krizave globale dhe sezonale, siç u vu re gjatë pandemisë COVID-19. Ndërtimi, i cili u rrit me 5.3% në tremujorin e tretë të vitit 2024, kontribuon vetëm me 7.6% të punësimit dhe shpesh mbështetet në projekte të mëdha infrastrukturore ose investime private, që mund të jenë të përkohshme.

Një politikë ekonomike e gabuar

Politikat e deritanishme ekonomike kanë favorizuar sektorët e ndërtimit dhe turizmit në kurriz të bujqësisë dhe industrisë. Ndërsa këto dy të fundit kërkojnë investime të konsiderueshme në infrastrukturë, teknologji dhe mbështetje financiare për të konkurruar me importet, qeveria duket se ka orientuar fokusin drejt projekteve që prodhojnë rezultate të shpejta, por jo të qëndrueshme.

Nevoja për një strategji të re

Ekspertët bien dakord se vetëm një ekonomi e mbështetur në sektorët prodhues mund të sigurojë rritje të qëndrueshme dhe të krijojë më shumë vlerë për Shqipërinë. Për të kthyer bujqësinë dhe industrinë në qendër të ekonomisë, është e nevojshme:

•Një politikë e re fiskale që mbron prodhimin vendas nga konkurrenca e pandershme e importeve.

•Investime në teknologji dhe infrastrukturë për të përmirësuar produktivitetin.

•Një politikë monetare që stabilizon kursin e këmbimit dhe lehtëson eksportet.

Rritja ekonomike nuk duhet të jetë vetëm një lojë shifrash. Nëse Shqipëria nuk adreson rënien e sektorëve prodhues, ekonomia e saj do të mbetet e paqëndrueshme dhe e varur nga faktorë të jashtëm. Është koha për të kaluar nga iluzioni i rritjes te një politikë ekonomike që ndërton themele të qëndrueshme dhe siguron mirëqenie afatgjatë për qytetarët.